Σήμερα παρουσιάζουμε τον Συνταγματολόγο, Δ.Ν. του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου,
Σωτήρη (Άκα) ΜΑΝΩΛΚΙΔΗ
1.Πως είδατε την προκήρυξη πρόωρων εκλογών από τον πρωθυπουργό και αρχηγό της ΝΔ, Κώστα Καραμανλή;
Η χώρα έχει από καιρό περιέλθει σε πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο. Η απερχόμενη κυβέρνηση Καραμανλή θα καταγραφεί, στη σύγχρονη πολιτική ιστορία, ως η χειρότερη εκλεγμένη κυβέρνηση των τελευταίων εκατό ετών. Είναι πράγματι «δύσκολο» κατόρθωμα να αυξήσεις το δημόσιο χρέος κατά 65% μέσα σε πέντε και κάτι χρόνια. Είναι τραγικός ο ευτελισμός των εννοιών που επέφερε -στη συλλογική μας μνήμη- η διακυβέρνηση Κώστα Καραμανλή. Η επανίδρυση του κράτους ταυτίστηκε με τη «γαλάζια συνέντευξη» και τον παραγκωνισμό του ΑΣΕΠ. Ταυτίστηκε επίσης με τη ρήση Βουλγαράκη: Ότι είναι «νόμιμο» είναι και ηθικό.
Σήμερα που το κράτος των «ημετέρων» καταρρέει οι πολίτες έχουν από καιρό σταματήσει να θαυμάζουν τη ρητορική δεινότητα των πολιτικών και συχνά εκνευρίζονται όταν βλέπουν να παραβιάζεται με θράσος η κοινή λογική τους. Ακόμα και η ίδια η διάλυση της Βουλής και η προκήρυξη των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009 έγινε κατά παράβαση του άρθρου 41 παρ. 2 του Συντάγματος, με επίκληση δηλαδή λόγου διαλύσεως παρεμφερούς με αυτόν των αμέσως προηγούμενων εκλογών του 2007.
Είναι βέβαιο ότι σε συνθήκες κοινωνικής κρίσης αυξάνεται η πιθανότητα οι συναινέσεις στα προφανή να μην προταθούν από τους «επάνω», αλλά να επιβληθούν από την κοινωνία των πολιτών. Την ευκαιρία αυτή πρέπει να «εκμεταλλευτούν» και οι ίδιοι οι πολίτες. Θα ήταν καλό για κάθε πολιτικό στέλεχος – υποψήφιο, που θέλει να διατηρεί την επαφή του με τον ορθό λόγο, να βρει και να διαβάσει την τελευταία συνέντευξη (στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ) του μακαρίτη Μιχάλη Παπαγιαννάκη που μιλάει για την ανάγκη ευρύτερων συναινέσεων. Ίσως μετά από την μελέτη αυτής της εξαιρετικής σημασίας συνέντευξης, υπάρξουν κάποιοι οι οποίοι θα τολμήσουν να εγκαταλείψουν τη φοβικότητα της πολιτικής υπαλληλίας -έναντι του αρχηγού τους- και θα εκφράσουν με θάρρος το προφανές: ο τόπος χρειάζεται νέους θεσμούς που θα υπερβαίνουν το πρωθυπουργικό μοντέλο που επικράτησε με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1985. Φυσικά απευθύνομαι κυρίως στα πολιτικά στελέχη της δημοκρατικής παράταξης…
2.Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, που δημοσιεύτηκαν πριν την πρόσφατη επαναφορά της «απαγόρευσης δημοσιοποίησης», δίνουν σαφές εκλογικό προβάδισμα στο ΠΑΣΟΚ. Πιστεύετε πως η κοινοβουλευτική αυτοδυναμία για το ΠΑΣΟΚ είναι σήμερα εφικτή;
Το εκλογικό σύστημα δεν επιτρέπει τη συγκρότηση συμμαχικών κυβερνήσεων που -κατά τη γνώμη μου- θα ήταν περισσότερο ικανές να αντιμετωπίσουν τα σύνθετα προβλήματα που απορρέουν από τη βαθιά κοινωνική και οικονομική κρίση που προκάλεσε η διακυβέρνηση Καραμανλή και βιώνει, παράλληλα με τη διεθνή κρίση, ο τόπος. Συνεπώς, η συγκρότηση αυτοδύναμης κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ παρίσταται σήμερα πολιτικά ως ο λογικός μονόδρομος. Η συνθήκη αυτή, της συγκρότησης μιας αυτοδύναμης κυβέρνησης, είναι μεν αναγκαία αλλά όχι και ικανή για τη δημιουργία μιας πλατιάς κοινωνικής συμμαχίας που θα επιβάλλει συναινετικές λύσεις και θα προτάξει τις αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις ώστε η χώρα να γυρίσει σελίδα. Ο πρωθυπουργός της 5ης Οκτωβρίου δεν θα έχει περίοδο χάρητος και θα κριθεί ήδη από τη συγκρότηση του Υπουργικού του Συμβουλίου και τη δέσμευση για μεγαλύτερη διαφάνεια στις κυβερνητικές λειτουργίες. Επιτακτική παρίσταται και η αλλαγή του εκλογικού νόμου με τη θεσμοθέτηση μονοεδρικών εκλογικών περιφερειών και λίστα για την αναλογική εκλογική βουλευτών στην ευρεία περιφέρεια.
Η απαγόρευση δημοσιοποιήσεως των δημοσκοπήσεων, που επανέφερε η διακυβέρνηση Καραμανλή, προσβάλει τη νοημοσύνη των πολιτών και παραβιάζει το συνταγματικό δικαίωμα στην πληροφόρηση. Ως ένας ακόμη αντιδημοκρατικός περιορισμός που επέβαλε τον τελευταίο χρόνο η καταρρέουσα εκλογικά κυβέρνηση της ΝΔ, ευελπιστώ ότι θα καταργηθεί άμεσα από την νέα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ.
3.Η επιλογή των υποψηφίων από τα δύο κόμματα εξουσίας έχει έντονο το «άρωμα» του αρχηγού τους. Πιστεύετε πως οφείλουμε να θεσμοθετήσουμε δημοκρατικές διαδικασίες επιλογής υποψηφίων;
Το πρόβλημα επιλογής υποψηφίων συνδέεται τόσο με τον εκλογικό νόμο, όσο και με τις εσωτερικές δημοκρατικές διαδικασίες των πολιτικών μας κομμάτων. Ο εκλογικός νόμος οφείλει να αλλάξει νομοθετικά στην κατεύθυνση της θέσπισης μονοεδρικών περιφερειών που θα επανασυνδέσουν το πρόσωπο του υποψηφίου με το εκλογικό σώμα, περιορίζοντας έτσι τη διαμεσολάβηση των ΜΜΕ και του μαύρου πολιτικού χρήματος.
Κεντρική ευθύνη των πολιτικών αρχηγών είναι η θέσπιση κριτηρίων επιλογής των πολιτικών στελεχών, τα οποία απαρτίζουν και τις λίστες των υποψηφίων για τις εκάστοτε εκλογές. Τα κριτήρια θα έπρεπε βεβαίως να είναι η πολιτική διαδρομή και η αποτελεσματικότητα της εκάστοτε υποψηφιότητας, αλλά κυρίως τα κριτήρια οφείλουν να είναι κοινά για όλους τους υποψηφίους. Δυστυχώς, σήμερα επικρατεί στα κόμματα εξουσίας η λεγόμενη «εξωθεσμικότητα» που συνεπάγεται την κατά το δοκούν χρήση των κριτηρίων αυτών. Η εσωκομματική δημοκρατία δεν «επιβάλλεται» νομοθετικά αλλά αποτελεί ιστορική κατάκτηση των ώριμων Δημοκρατιών και των κοινοβουλευτικών τους κομμάτων.
Αναρωτιέμαι, σήμερα, με τι κριτήριο επιλέγει στους «μέσα» ο Γείτονας, και με τι κριτήριο στους «έξω» ο Σημίτης και ο Βερελής; Με τι κριτήριο «μέσα» ο Κοντός και ο Μπασιάκος και «έξω» οι κ.κ. Δούκας και Τσιτουρίδης; Γιατί η εξοχική κατοικία του εκλεκτού του Μαξίμου Γ. Σουφλιά είναι λιγότερο «αυθαίρετη» από το «αναψυκτήριο» του κ. Μαγγίνα…
4.Δεν έχουν ακόμη συμπληρωθεί δύο χρόνια από την εσωκομματική αντιπαράθεση για τη θέση του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ ανάμεσα στον Γ. Παπανδρέου και στον Ευάγγελο Βενιζέλο που πλήγωσε, με την έντασή της, τη δημοκρατική παράταξη. Σήμερα έχει πλέον αποκατασταθεί η ενότητα του κόμματος και ευρύτερα αυτή της δημοκρατικής παράταξης;
Η διεθνής εμπειρία δείχνει πως οι εσωκομματικές αντιπαραθέσεις συχνά αποκτούν χαρακτηριστικά προσωπικής αντίθεσης και μεγάλης φραστικής έντασης. Η διαδικασία άμεσης εκλογής του Προέδρου ήταν πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα και σπουδαία πράξη -παρά τις όποιες υπερβολές- για τη σταδιακή πορεία μετατροπής του ΠΑΣΟΚ από το αρχηγικό κόμμα του 1975 στο σύγχρονο «ανοικτό» και δημοκρατικό κόμμα του 2009. Σε αυτό βοήθησε σημαντικά και η υπεύθυνη στάση του ηττημένου της αναμέτρησης Βαγγέλη Βενιζέλου. Σήμερα, έχει πλέον οικοδομηθεί μια νέα ενότητα που υπερβαίνει τις διαιρέσεις του παρελθόντος και ευελπιστώ πως, με τις εύστοχες επιλογές προσώπων που θα συγκροτήσουν το πρώτο του Υπουργικό Συμβούλιο, ο Γιώργος Παπανδρέου θα σηματοδοτήσει τη νέα πορεία ενότητας του κινήματος και παράλληλα μιας ευρύτερης πορείας σύγκλισης πολιτικών συμμαχιών ανάμεσα στις συνιστώσες της δημοκρατικής παράταξης και της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
5.Η Νέα Δημοκρατία μετά την 4η Οκτωβρίου θα βρεθεί, μάλλον, στο ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η εκλογική αυτή ήττα, που προβλέπουν οι δημοσκοπήσεις, θα έχει επιπτώσεις στο εσωτερικό του κόμματος;
Η Νέα Δημοκρατία από την ίδρυσή της στις 4ης Οκτωβρίου 1975 μέχρι σήμερα αποτέλεσε ένα άθροισμα πολιτικών προσωπικοτήτων που εμφορούνται από νέο-συντηρητικές ιδεολογίες και συντάσσονται πάντα με τον ισχυρό αρχηγό. Η Νέα Δημοκρατία δεν υπήρξε ποτέ κόμμα με ιδεολογικό προσανατολισμό, όπως συμβαίνει με την πλειοψηφία των Χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων της Ε.Ε. Η εκλογική ήττα της ΝΔ με διαφορά άνω των έξι (6%) ποσοστιαίων μονάδων από το πρώτο κόμμα και με συνολικό εκλογικό ποσοστό μικρότερο από τριάντα πέντε τοις εκατό (35%) θα ανοίξει τον κύκλο που οδηγεί στη διαδοχή του Κώστα Καραμανλή. Η διαδικασία αυτή θα είναι επώδυνη για τη ΝΔ καθώς η κύρια διεκδικήτρια της αρχηγίας Ντόρα Μπακογιάννη – Μητσοτάκη δεν έχει επαρκή ερείσματα στο βαθύ κομματικό κατεστημένο που, αντίθετα με το κεντροδεξιό και νεοφιλελεύθερο προφίλ της, προκρίνει τη διολίσθηση του κόμματος σε εθνικιστικές ατραπούς για τη δήθεν αντιμετώπιση του φαινομένου της εκλογικής ενίσχυσης του ΛΑΟΣ.
Η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου εξασφαλίζοντας στις 4ης Οκτωβρίου την κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα έχει, κατά τη γνώμη μου, τη δυνατότητα να κυβερνήσει για τουλάχιστον δύο (2) συναπτά έτη χωρίς την παρουσία ενός ισχυρού κοινοβουλευτικού αντιπάλου.
6.Κύριε Μανωλκίδη, ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το «κλειδί» για μια επιτυχημένη νέα κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ;
Η αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης του πολίτη με το κράτος και την πολιτική. Αυτό προϋποθέτει πραγματική βούληση για τον περιορισμό της γραφειοκρατικής κρατικής μηχανής και την αντικατάστασή της με το επιτελικό κράτος καθώς και την αποφυγή του θανάσιμου «εναγκαλισμού» του από το κόμμα. Ακούγεται εύκολο αλλά η εμπειρία δείχνει το πόσο συχνά οι μονοκομματικές κυβερνήσεις μπορούν να διολισθήσουν σε αυταρχικές πρακτικές.
Εύχομαι στον κ. Παπανδρέου, για το καλό του τόπου και της δημοκρατικής παράταξης, να αντισταθεί στις «σειρήνες» που θα γλυκάνουν την ακοή του και θα τυφλώσουν την όρασή του από τις πρώτες του μέρες στο Μέγαρο Μαξίμου… Τα τρωκτικά της εξουσίας δυστυχώς παραμονεύουν εντός της «Ιπποκράτους».