Μέσα στις επόμενες δέκα μέρες αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα η Κοινή Απόφαση των υπουργών Εργασίας και Οικονομικών για τη θεσμοθέτηση του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος», το οποίο είναι ήδη νομοθετημένο στα 26 από τα 28 κράτη - μέλη της ΕΕ (εκτός από την Ελλάδα και την Ιταλία).
Σύμφωνα με όσα έχουν διαρρεύσει, το μέτρο θα εφαρμοστεί πιλοτικά σε οκτώ δήμους (ένας από αυτούς θα είναι στην Αττική), με υψηλά ποσοστά ανεργίας και στατιστικά ακραίας φτώχειας. Στη συνέχεια, θα «αξιολογηθεί», με στόχο να επεκταθεί στο σύνολο της χώρας το δεύτερο εξάμηνο του 2015.
Τα υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών εκτιμούν ότι στην πιλοτική φάση, που ξεκινάει από τον ερχόμενο Σεπτέμβρη, το επίδομα θα αφορά περίπου 20.000 δικαιούχους, με στόχο το 2015 να καλύψει 250.000 νοικοκυριά. Η καταβολή του επιδόματος θα γίνεται από τον ΟΓΑ, στον οποίο έχει περάσει πλέον η ευθύνη για τη χορήγηση των οικογενειακών επιδομάτων.
Ορισμένα στοιχεία που τώρα έρχονται στη δημοσιότητα, επαληθεύουν την εκτίμηση ότι το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα αφορά μόνο όσους βρίσκονται ή κινδυνεύουν άμεσα να βρεθούν στο τελευταίο σκαλοπάτι της εξαθλίωσης. Σε αυτούς, θα εξασφαλίζεται ένα ελάχιστο ποσό επιβίωσης, προκειμένου να συγκαλύπτεται η στατιστικά ακραία φτώχεια.
Ταυτόχρονα, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα γίνει «όχημα» για παραπέρα ανατροπές στα λεγόμενα «κοινωνικά» επιδόματα που έχουν απομείνει, για ακόμα μεγαλύτερη πίεση στους μισθούς και για νέα διεύρυνση των ελαστικών σχέσεων εργασίας. Επίσης, όπως όλα δείχνουν, θα αξιοποιηθεί για να χαμηλώσει κι άλλο ο πήχης της απαιτητικότητας για τη λαϊκή οικογένεια, με τη λογική του «μικρότερου κακού».
Ορισμένες παρατηρήσεις
Ας δούμε ορισμένες πλευρές, που προκύπτουν απ' όσα έχουν διαρρεύσει μέχρι σήμερα:
1. Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα ανέρχεται μέχρι το ποσό των 4.800 ευρώ το χρόνο για μια τετραμελή οικογένεια, που δεν έχει κανένα άλλο εισόδημα. Αν υπάρχουν εισοδήματα από άλλες πηγές, που είναι κάτω από 4.800 ευρώ το χρόνο, τότε θα γίνεται συμψηφισμός. Δηλαδή, μια τετραμελής οικογένεια, αν έχει 3.000 ευρώ εισόδημα, θα παίρνει άλλα 1.800 ευρώ το χρόνο.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, το μέγιστο μηνιαίο ποσό θα διαμορφωθεί στα 230 ευρώ για μεμονωμένο άτομο, συν 70 ευρώ για τη σύζυγο και από 50 ευρώ για κάθε παιδί. Ουσιαστικά, μια τετραμελής οικογένεια χωρίς κανένα άλλο εισόδημα, θα παίρνει το πολύ μέχρι 400 ευρώ το μήνα.
Οπως προκύπτει, μια οικογένεια που θα έχει εισόδημα έστω και ένα ευρώ πάνω από 4.800 το χρόνο, δε θα δικαιούται το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Αν έχει μικρότερο εισόδημα, το ελάχιστο εγγυημένο θα καλύπτει τη διαφορά μέχρι τα 4.800 ευρώ το χρόνο, όταν πρόκειται για τετραμελή οικογένεια. Ανάλογα θα διαμορφώνεται (προς τα κάτω) για οικογένειες με λιγότερα μέλη, ή για μεμονωμένους δικαιούχους.
Δηλαδή, βρέξει - χιονίσει, μια πάμπτωχη οικογένεια με δυο παιδιά, δεν θα έχει εισόδημα μεγαλύτερο από 4.800 ευρώ το χρόνο, με ή χωρίς το ελάχιστο εγγυημένο! Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβιώσει με 13,1 ευρώ τη μέρα και με αυτά τα λεφτά να καλύψει τα έξοδα διατροφής, ενδεχόμενα ενοίκια, τις ανάγκες των παιδιών και πάει λέγοντας. Πρόκειται στην κυριολεξία για εγγύηση της απόλυτης εξαθλίωσης...
2. Για την καταβολή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα παίρνονται υπόψη εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, που θα γίνουν γνωστά τις επόμενες μέρες. Μεταξύ άλλων, θα συνυπολογίζονται ακίνητα, αυτοκίνητα, μετοχές, εισοδήματα από ενοίκια και όποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο έχει ο δικαιούχος.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο, ένα μεμονωμένο άτομο θα δικαιούται το επίδομα αν έχει μόνο ένα σπίτι στο οποίο κατοικεί, εφόσον η αντικειμενική του αξία δεν υπερβαίνει τα 80.000 ευρώ. Το ποσό αυτό θα προσαυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών και θα φτάνει μέχρι τα 150.000 ή τα 200.000 ευρώ για μια τετραμελή οικογένεια.
Είναι φανερό ότι η εισαγωγή περιουσιακών κριτηρίων έχει στόχο να περιορίσει το εύρος των πραγματικά φτωχών οικογενειών που δικαιούνται το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Από αυτά που διαρρέουν, προκύπτει ότι ένας άνεργος, χωρίς κανένα εισόδημα, δε θα δικαιούται ούτε τα ψίχουλα του επιδόματος, αν το σπίτι το οποίο κατοικεί είναι δικό του και βρίσκεται σε μια περιοχή με υψηλές αντικειμενικές αξίες, πάνω από το όριο που βάζουν τα περιουσιακά κριτήρια του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Το ίδιο θα ισχύει και αν έχει ένα αυτοκίνητο, μια κληρονομία κ.ά.
3. Σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα, οι δικαιούχοι θα έχουν δυνατότητα ένταξης στο κοινωνικό τιμολόγιο, θα παίρνουν επίδομα θέρμανσης, θα μπορούν να συμμετάσχουν σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Απόρων (προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης) και θα μπορούν να ενταχθούν σε συγκεκριμένες δράσεις, εφόσον έχουν παιδιά (π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί, προγράμματα στέγασης για φοιτητές - σπουδαστές).
Πρόκειται για παροχές που στην πλειοψηφία τους ισχύουν και σήμερα για τις πολύ φτωχές οικογένειες. Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής ότι η καταβολή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος συνδέεται από την κυβέρνηση με τη συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης. Αυτό ανοίγει το δρόμο, ώστε τα ψίχουλα των 400 ευρώ μάξιμουμ, να τα δικαιούται κάποιος μόνο το διάστημα που «τρέχει» ένα τέτοιο πρόγραμμα ή να χάνει το επίδομα, αν ο αρμόδιος φορέας του προτείνει μια δουλειά με οποιουσδήποτε όρους και αυτός αρνηθεί.
Το συμπέρασμα αυτό δεν είναι αυθαίρετο. Ο ίδιος ο υπουργός Εργασίας, Γ. Βρούτσης, είπε στην «Ημερησία» ότι το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα «θα περιλαμβάνει (...) και υπηρεσίες επανένταξης στην αγορά εργασίας».
Σύμφωνα, εξάλλου, με έρευνα του ΙΝΕ ΓΣΕΕ το Δεκέμβρη του 2010, «όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά προγράμματα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος συνδέονται με την κοινωνική ή επαγγελματική συμμετοχή του δικαιούχου. Ακόμα και παλαιότερα, μέτρα που θεσπίστηκαν τη μεταπολεμική περίοδο με διαφορετική αντίληψη έχουν τώρα τροποποιηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση (...) Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με τον Busilacchi (2008, p. 6), οι δικαιούχοι του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν σε εξατομικευμένες συνεδριάσεις με εργασιακούς συμβούλους ή "μέντορες", προκειμένου να βρουν δουλειά».
Επίσης, σύμφωνα με δημοσίευμα της «Καθημερινής» τον Οκτώβρη του 2013, «στις περισσότερες χώρες της ΕΕ οι δικαιούχοι (σ.σ. του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος) είθισται να υπογράφουν ένα "συμβόλαιο δραστηριοποίησης". Ως βασική απαίτηση προβάλλει η διαθεσιμότητα για εργασία. Οι δικαιούχοι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για εργασία, εξαιρουμένων όσων πάσχουν από σοβαρές ασθένειες ή αναπηρίες καθώς και όσοι έχουν αναλάβει τη φροντίδα μικρών παιδιών ή ανήμπορων ενηλίκων. Επίσης, παραπέμπονται κατά προτεραιότητα για συμμετοχή σε "κοινωνικά χρήσιμες" εργασίες, εθελοντική απασχόληση, επιδοτούμενες θέσεις».
4. Η κυβέρνηση προσπαθεί να αποπροσανατολίσει, λέγοντας ότι το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα δίνεται παράλληλα με άλλα «κοινωνικά» επιδόματα, τα οποία τάχα δε θα θιγούν. Κατ' αρχήν, να πούμε ότι η θεσμοθέτηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος γίνεται ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η επίθεση στο λαϊκό εισόδημα, η διάλυση της όποιας κοινωνικής πρόνοιας υπήρχε και η αφαίρεση βασικών επιδομάτων από χιλιάδες δικαιούχους, ευάλωτες ομάδες και χαμηλοσυνταξιούχους.
Αρκεί μόνο να θυμίσουμε τη μείωση των κατώτερων μισθών, τις απανωτές περικοπές στις συντάξεις, τη μείωση κατά 100 ευρώ του επιδόματος ανεργίας και το μαχαίρι σε μια σειρά επιδόματα, ανατροπές που οδήγησαν εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες σε αδιέξοδο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο για το 2014 η κυβέρνηση αφαίρεσε 114 εκατομμύρια από τους δικαιούχους του ΕΚΑΣ, καταργώντας το επίδομα για τους ηλικίας 60 έως 64 ετών. Επίσης, αφαίρεσε από φτωχές οικογένειες οικογενειακά επιδόματα 86 εκατ. ευρώ, στα άτομα με αναπηρία περιέκοψε τις αποζημιώσεις μετακίνησης κατά 82 εκατ. ευρώ, ενώ κατά 30 εκατ. μείωσε και τα ειδικά επιδόματα ανεργίας! Οσο για το τακτικό επίδομα ανεργίας, αυτό το λαμβάνει μόνο το 10,3% των εγγεγραμμένων ανέργων στον ΟΑΕΔ (Απρίλης 2014).
Επιβεβαιώνεται, δηλαδή, η στρατηγική της κυβέρνησης να καταργεί επιδόματα και παροχές σε χιλιάδες δικαιούχους και να υπόσχεται κάποια ψίχουλα στο μέλλον, σε ακόμα λιγότερους από τους σημερινούς δικαιούχους, προκειμένου να ανακυκλώνει τη φτώχεια και μάλιστα στην πιο ακραία μορφή της.
Αυτό προκύπτει και από την έκθεση του ΟΟΣΑ για τα λεγόμενα κοινωνικά επιδόματα, την οποία εκπόνησε για λογαριασμό της κυβέρνησης. Σύμφωνα με το Ενημερωτικό Δελτίο 3/2012 της «Ομάδας ανάλυσης δημόσιας πολιτικής» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, «η κεντρική ιδέα της Εκθεσης είναι η κατάργηση των περισσοτέρων επιδομάτων που λειτουργούν σήμερα, και η αντικατάστασή τους από άλλα, τα οποία θα χορηγούνται με εισοδηματικά κριτήρια».
Στο ίδιο ενημερωτικό σημείωμα, αποκαλύπτεται επίσης ότι: «Η εφαρμογή του ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος (με ταυτόχρονη κατάργηση των περισσοτέρων από τα υπόλοιπα κοινωνικά επιδόματα, πλην του επιδόματος ανεργίας) αποτελεί πρόταση του ΔΝΤ. Οπως αναφέρει η σχετική Εκθεση: "Η μεγαλύτερη εξοικονόμηση μπορεί να επιτευχθεί με την κατάργηση των περισσοτέρων επιδομάτων και την αντικατάστασή τους από ένα ενιαίο πρόγραμμα ελάχιστου εισοδήματος - το οποίο θα λειτουργεί με εισοδηματικά κριτήρια και θα απευθύνεται στο χαμηλότερο 20% της κατανομής εισοδήματος (χρησιμοποιώντας αντικειμενικά κριτήρια για τον έλεγχο της φοροδιαφυγής και της απόκρυψης εισοδήματος)».
Αντανάκλαση: Ριζοσπάστης