Την επομένη της τρομοκρατικής επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους, τον Σεπτέμβρη του 2001, η Αμερική ξύπνησε τρομαγμένη. Από το χτύπημα και την συνεχόμενη αναμετάδοσή του, από το βλέμμα του Προέδρους Μπους στο άκουσμα της είδησης, από την συνειδητοποίηση ότι ένα τρομοκρατικό χτύπημα μπορεί να είναι τόσο φονικό και τόσο αδιάκριτο. Τα ΜΜΕ τι έκαναν την 12η Σεπτεμβρίου; Έδωσαν λευκή επιταγή στον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Ο δημόσιος φόβος μετά από ένα τρομοκρατικό χτύπημα είναι αναπόφευκτος. Ο φόβος κατά τον Τζων Λοκ είναι “μία ανησυχία του μυαλού”. Κι ως τέτοιον τον βιώνει ο καθένας από τους κατοίκους της χώρας η οποία είναι υπό απειλή. Κάθε άνθρωπος νιώθει τον κίνδυνο μέσα στο σπίτι του. Ακόμα κι αν το σπίτι του βρίσκεται σε μια λίμνη του Ανατολικού Κεντάκι.
Αυτή είναι η διεισδυτικότητα της πράξης ενός τρομοκράτη. Πόσο μάλλον όταν η ενέργεια συντελείται σε ένα τόσο δημόσιο και ζωντανό χώρο όπως ένας αγώνας δρόμου στη Βοστώνη.Ο εξαιρετικός θεωρητικός Benjamin Barber έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην έννοια του Πολιτικού Φόβου. Στο σημαντικότερό του έργο, το “Fear's Empire: War, Terrorism and Democracy” λέει πολλά ενδιαφέροντα μεταξύ άλλων.
“Ο φόβος είναι το μόνο όπλο της τρομοκρατίας, αλλά ο φόβος είναι ένα πολύ πιο ικανό όπλο ενάντια σε εκείνους που ζουν με ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον παρά ενάντια σε κάποιους που δεν έχουν τίποτα να χάσουν”.
Οι Αμερικανοί έχουν πολλά να χάσουν. Ο Δυτικός Κόσμος επίσης. Γι' αυτό και ένα τρομοκρατικό χτύπημα σαν εκείνο στην Βοστώνη είναι τόσο αποτελεσματικό.
“Η τρομοκρατία μπορεί να τρομάξει τόσο πολύ μία χώρα που να μπει σε ένα είδος παράλυσης. Αποδυναμώνει τους ισχυρούς πυροδοτώντας ένα άγχος που τους κάνει να δυνατούν να πράξουν”. Κι ο απλός κόσμος; “Η τρομοκρατία κάνει τους ενεργούς πολίτες να είναι απλοί παρατηρητές. Δεν υπάρχει τίποτα πιο βέβαιο σε μια κατάσταση φόβου από την απραξία”.
Ο φόβος όμως πέρα από αναπόφευκτος είναι και εκμεταλλεύσιμος. Η πολιτική χειραγώγηση του δημοσίου φόβου μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν το μεγαλύτερο (όσο και τραγικότερο) επίτευγμα της ομάδας του Μπους. Το πώς κατάφεραν να πλάσουν τον φόβο των Αμερικανών ώστε να σταθούν σε συντριπτικό ποσοστό υπέρ του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Υπέρ αυτής της φαρσοκωμωδίας κατά παντός υπευθύνου.
Και ναι, είναι λογικό τα κόμματα και οι πολιτικοί να χρησιμοποιήσουν το κοινό αίσθημα προς όφελος των πολιτικών τους φιλοδοξιών και σχεδίων. Επί πτωμάτων έχουν χαραχτεί οι πλέον επιδραστικές πολιτικές του 20ου αιώνα. Αλλά το χρέος των εγχώριων ΜΜΕ είναι να αντιληφθούν την πολιτική χειραγώγηση και να την ξεσκεπάσουν.
Είναι χρέος των ΜΜΕ να προστατεύσουν τον φοβισμένο κόσμο από το να χειραγωγηθεί.
Σε μια δημοκρατική κοινωνία όλα αυτά θα έπρεπε να εννοούνται. Ο πολύ καταρτισμένος θεωρητικός και φανατικός υποστηρικτής του δημοκρατικού πολιτεύματος John keane στο “Fear and Democracy” εντοπίζει την ικανότητα της δημοκρατίας να αντιμετωπίζει τον φόβο.
“Οι Δημοκρατίες είναι ιστορικά μοναδικές στην ικανότητά τους να ελλατώνουν και να ελέγχουν τον ανθρώπινο φόβο με τον πιο δημιουργικό τρόπο”. Και στην περίπτωση της δικής του πόλης, του Λονδίνου, είχε ευτυχώς δίκαιο.
Είχα την τύχη (όσο ειρωνικό κι αν ακούγεται αυτό) να βρεθώ στο Λονδίνο λίγο καιρό μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στο μετρό. Και αφιέρωσα ολόκληρο σχεδόν τον χρόνο των μεταπτυχιακών μου σπουδών στην μελέτη της αντίδρασης των βρετανικών ΜΜΕ όχι μόνο στις ίδιες τις επιθέσεις αλλά και στις επανειλημμένες απόπειρες του Μπλερ να ενισχύσει τις στρατιωτικές δυνάμεις στις πολεμικές επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ, να περάσει τον υπερβολικά καταπιεστικό αντιτρομοκρατικό νόμο, να συσπειρώσει τους Βρετανούς κάτω από τις προσταγές του.
Ο Βρετανικός Τύπος (έντυπος και ηλεκτρονικός) στάθηκε απέναντι στον Μπλερ. Με κριτική, με συζητήσεις, με διαφωνίες και υποδείξεις. Δεν τάχθηκε στο πλευρό του όπως έκαναν οι συνάδελφοί τους στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Έπραξε ως όφειλε.
Κι ακόμα κι αν ο Μπαράκ Ομπάμα δεν φαίνεται διατεθειμένος να εκκινήσει έναν νέο πόλεμο κατά αγνώστων τρομοκρατών ή ακόμα χειρότερα να στοχοποιήσει συγκεκριμένα κράτη ως φορείς τρομοκρατίας, τα Αμερικανικά και τα διεθνή Μέσα οφείλουν να έχουν τον νου τους και να πράξουν τα μέγιστα για να μην δώσουν πεδίο δράσης σε εκείνους που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθέναν να χειραγωγούν το δημόσιο αίσθημα.
Ο Frank Furedi στο “Politics of Fear: Beyond left and right”, πολύ σωστά αναφέρει ότι “σήμερα, ο φόβος μίας “άγνωστης” απειλής έχει θεσμοθετηθεί και υποθάλπτει την κουλτούρα του φόβου”. Τα Politics of Fear ήταν ο θρίαμβος της πολιτικής τα τελευταία 15 χρόνια. Η ικανότητα των πολιτικών να φοβίζουν τους πολίτες για να περάσουν νόμους, μέτρα και πολιτικές.
Τα ΜΜΕ της χώρας μας αλλά και κάθε χώρας οφείλουν να σταθούν απέναντι στην πολιτική του φόβου. Και να προστατεύσουν τους πολίτες από κάθε τυχόν απόπειρα χειραγώγησης. Όσο ρομαντικά ανώφελο κι αν ακούγεται αυτό σε μία χώρα που έμαθε εδώ και 5 χρόνια να ζει με τον φόβο (μίας άλλου είδους καταστροφής) και κανείς θεωρητικός να μην μιλάει για αυτό.
Χρήστος Χατζηιωάννου
Αντανάκλαση: news247